Η επικαρπία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εμπράγματα δικαιώματα επί ξένης κυριότητας, όπως προβλέπεται από τον Αστικό Κώδικα. Το δικαίωμα της επικαρπίας παρέχει στον επικαρπωτή τη δυνατότητα πλήρους χρήσης και κάρπωσης ενός πράγματος που ανήκει σε τρίτον (ψιλός κύριος), δίχως όμως να έχει το δικαίωμα διατάραξης της ακεραιότητάς του. Το δικαίωμα αυτό αναφέρεται συνήθως σε ακίνητα.
Σε αυτό το άρθρο, θα δούμε αναλυτικά πώς εμφανίζεται η επικαρπία στη νομοθεσία και πώς είναι δυνατή η απόκτηση και η μεταβίβασή της.
Τί Είναι η Επικαρπία στην Ελληνική Νομοθεσία
Το άρθρο 1142 του Αστικού Κώδικα ορίζει την έννοια του πλαισίου ως «η προσωπική δουλεία της επικαρπίας συνίσταται στο εμπράγματο δικαίωμα του επικαρπωτή να χρησιμοποιεί και να καρπώνεται ξένο πράγμα, διατηρώντας όμως, ακέραιη την ουσία του». Το εν λόγω δικαίωμα είναι εμπράγματο και προσωποπαγές, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να μεταβιβαστεί περαιτέρω σε τρίτο διά της πράξης εκχώρησης του δικαιώματος.
Τρόποι Απόκτησης και Μεταβίβασης της Επικαρπίας
Η επικαρπία μπορεί να συσταθεί είτε με δικαιοπραξία είτε με χρησικτησία, σύμφωνα με το άρθρο 1143 του Αστικού Κώδικα. Στην περίπτωση σύστασής της με χρησικτησία, ισχύουν όλες οι σχετικές διατάξεις περί χρησικτησίας κινητών και ακινήτων.
Η μεταβίβαση της επικαρπίας δεν εννοείται υπό την έννοια της πλήρους εκχώρησης, καθώς αυτή είναι αμεταβίβαστη. Το άρθρο 1166 του Αστικού Κώδικα ορίζει πως «η επικαρπία, εφόσον δεν ορίστηκε διαφορετικά, είναι αμεταβίβαστη». Ωστόσο, επιτρέπεται η μεταβίβασή της σε άλλον για ένα χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει αυτό της επικαρπίας.
Η παραχώρηση της χρήσης σε τρίτο δεν συνιστά μεταβίβαση του δικαιώματος της επικαρπίας, αλλά αποτελεί μια σύμβαση, όπως είναι η μίσθωση βάσει του άρθρο 574 του Αστικού Κώδικα. Ο επικαρπωτής μπορεί να εκμισθώσει το ακίνητο ή να το διαθέσει κατά χρήση, χωρίς να στερηθεί το δικαίωμά του.
Υποχρεώσεις του Επικαρπωτή
Ο επικαρπωτής, πέραν των δικαιωμάτων του, υπέχει και συγκεκριμένες νομικές υποχρεώσεις έναντι του ψιλού κυρίου. Αυτές είναι οι εξής:
- Υποχρέωση διατήρησης της ουσίας του πράγματος (άρθρο 1142 ΑΚ): Ο επικαρπωτής οφείλει να χρησιμοποιεί το αντικείμενο της επικαρπίας χωρίς να θίγει την ουσία του. Δεν επιτρέπεται, για παράδειγμα, η καταστροφή, αλλαγή χρήσης ή αυθαίρετη δόμηση στο ακίνητο.
- Υποχρέωση συντήρησης (άρθρο 1152 ΑΚ): Ο επικαρπωτής υποχρεούται να φροντίζει για τη συνήθη συντήρηση του πράγματος, αναλαμβάνοντας τις δαπάνες αυτής.
- Υποχρέωση καταβολής εξόδων και φόρων (άρθρο 1155 ΑΚ): Ο επικαρπωτής φέρει το βάρος των φόρων και τελών που απορρέουν από τη χρήση και κάρπωση του πράγματος, συμπεριλαμβανομένου και του ΕΝΦΙΑ.
- Υποχρέωση επιστροφής (άρθρο 1161 ΑΚ): Με τη λήξη της επικαρπίας, ο επικαρπωτής οφείλει να αποδώσει το πράγμα στον ψιλό κύριο στην κατάσταση στην οποία το παρέλαβε, λαμβάνοντας υπόψη τη φυσιολογική φθορά από τη χρήση.
Διάρκεια και Λήξη της Επικαρπίας
Η επικαρπία είναι διάρκειας ζωής του προσώπου στο οποίο παραχωρήθηκε. Το άρθρο 1167 του Αστικού Κώδικα αναφέρει ρητά πως αν δεν έχει οριστεί διαφορετικά, τότε αποσβήνεται με το θάνατο του επικαρπωτή. Επιπλέον, το άρθρο 1168 του Αστικού Κώδικα ορίζει πως όταν η επικαρπία ενώνεται με την κυριότητα στο ίδιο πρόσωπο, σβήνει.
Την ίδια στιγμή, είναι δυνατή και η ακύρωση ή παραίτηση από την επικαρπία. Η διαδικασία πραγματοποιείται με μονομερή δήλωση του επικαρπωτή προς τον κύριο, ή με συμβολαιογραφικό έγγραφο για την περίπτωση ακινήτου (άρθρο 1169 ΑΚ).
Η επικαρπία ως δικαίωμα προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα, ιδίως στο πλαίσιο γονικών παροχών ή κληρονομικών ρυθμίσεων. Ελάτε σε επικοινωνία με το δικηγορικό γραφείο μας για να αναλάβουμε άμεσα την υπόθεσή σας.